Denkfout over denkfouten? 

Een samenvattende bespreking van het artikel 

A functional attribution error? Rethinking cognitive distortions 
Maruna, Shadd & Mann, Ruth E. 
Legal and Criminological Psychology, # 6, 2011, pp 155 - 177

Samenvattend vertaald door Dr Frans E J Gieles

Voorwoord

Wie te maken krijgt met de zogeheten 'behandeling van zedenplegers' krijgt te maken met het begrip 'denkfout(en)'. Een ietwat vreemd woord; het gaat niet om fouten in de manier van denken, maar om de inhoud ervan: foute gedachten. De meest bekende ervan is 'Hij/zij wilde het zelf / vond het juist fijn'. 

Wie vooraf psychologisch/psychiatrisch onderzocht wordt en daarbij zulke gedachten heeft geuit ("Vertelt u vooral vrijuit alles wat u denkt!") krijgt in het rapport te lezen dat hij/zij lijdt aan een cognitieve stoornis, waarvoor behandeling uiteraard dringend nodig is, welke stoornis dan ook vaak het uitgangspunt van de behandeling is. 

Zo'n behandeling bestaat dan tegenwoordig goeddeels uit 'cognitieve gedragstherapie', gewoner gezegd 'anders leren denken en doen' - lees: het niet ingaan op, maar het direct verwerpen van 'denkfouten'. 

'Ik wil het woord "vriendje" / "vriendschap" / "model" / "soft porno" hier niet meer horen! Het zijn denkfouten! Die woorden gebruiken we hier niet!' - Letterlijke citaten hier gecombineerd in één uitspraak. 

De schrijvers van het hier besproken artikel kritiseren het gebruik van dit begrip cognitive distortion, alias cognitieve stoornis dan wel denkfout; het begrip zelf dus, dus ook het gebruik ervan. 

Hieronder wordt het artikel in het Nederlands samenvattend besproken. Deze samenvatting volgt de auteurs op de voet, maar vermeldt slechts een deel van de zeer uitgebreide literatuur annex literatuurlijst; slechts op hoofdpunten dus.  

Voor de Nederlandstalige lezer zijn sommige begrippen die de auteurs zelf bekend veronderstellen en dus niet uitleggen, hier wel eerst nader uitgelegd; zo bijvoorbeeld het begrip locus of control. Waar de auteurs soms wel erg compact schrijven, of het Engels erg compact is, dan wel slechts één Latijns- of Grieks- aandoende vakterm gebruikt om heel veel te beschrijven, heb ik het kennelijk impliciet bedoelde in het Nederlands wel nader uitgeschreven, meestal in stukjes tekst of woorden tussen [vierkante haken]. 

Mag ik de Nederlandse behandelaars vragen om deze tekst met aandacht te lezen en nader te overdenken? Kijkt u dan ook even naar de hier wel vermelde literatuur en niet minder naar de door mij hieraan zelf toegevoegde literatuur?

Het artikel 

Samenvatting

Het begrip cognitieve stoornis wordt sinds twintig jaar gekoesterd in de literatuur over daderbehandeling, maar de definities van dit begrip zijn allerminst duidelijk. Het is een 'containerbegrip' geworden dat verwijst naar 

1. een houding die het delict goedpraat, 
2. het denkproces tijdens het delict en 
3. een relativering en een vorm van excuseren achteraf. 

Dit nu zijn geheel verschillende processen, waarvan het laatste het meest gebruikt wordt maar ook het meest problematisch is. 

Voor behandelaars is vaak het uitwissen van deze excuses een eerste doel; bij beslissingen over de behandelden wordt groot gewicht toegekend aan het feit of iemand zelf de verantwoordelijkheid erkent voor het eigen delict. 

Toch is de relatie tussen de manier waarop men achteraf over een delict spreekt en de waarschijnlijkheid van een nieuw delict allerminst duidelijk. Sterker nog, het aanwijzen van denkfouten als veroorzakers van delicten kan zelf wel eens een  denkfout zijn. Immers, buiten het criminologische denken is het achteraf maken van excuses algemeen erkend als normaal, gezond en sociaal wenselijk gedrag. 

Wij zijn van mening dat het nauwgezet onderzoeken van factoren als context en risico's die tot wetsovertreding leiden, ons kan helpen om de crimogene - [dit is: misdrijf bevorderende] - factoren te leren kennen en dus ook mensen hiervoor te behandelen. 

Wij stellen voor om, in plaats van te streven naar het achteraf verantwoordelijkheid nemen voor een misdrijf, de mensen te helpen om deze verantwoordelijkheid in de toekomst waar te maken, dus de aandacht tijdens de behandeling te verleggen van het achteraf excuseren naar de houding en de overtuigingen die, empirisch bewezen, tot nieuwe delicten kunnen leiden.